buse

OYUN TEORİSİ HAKKINDA ANSİKLOPEDİK YAZI.
1920’li yıllarda matematikçi Johann von Neumann tarafından formüle edilen oyun teorisi, onun 1944’te ekonomist Oskar Morgenstern ile birlikte yazdığı «Oyun ve Ekonomik Davranış Teorisi» adlı kitapta yayımlanmıştır. Buna rekabet ve işbirliğinin matematiği adı da verilebilir. Durumları kazanç ve kayıp açısından analiz eden teori ekonomi, askerlik bilimi, siyasal bilimler (çalışma organizasyonu, iş hayatı ve müzakereler) alanlarında büyük ölçüde kullanılmaktadır. Günlere, hareketlere, kurallara ve düzenlemeye ilişkin terminoloji daha ziyade spor ve eğlenceyi çağrıştırırsa da, oyun teorisinin gerçek dünyada nadiren pratik bir yararı olmuştur. Bunun nedeni belki de teorinin ideal oyuncuları, yani amaçları açık ve hasaplama beceri ve yetenekleri sınırsız olan oyuncuları esas almış olmasıdır. Buna rağmen, yaygın toplum oyunlarından bazıları oyun teorisinin kimi yönlerini açıklayabilir
Mesela, satranç tipik bir «tam enformasyon oyunu»dur: hiçbir hamlenin gizli kalmadığı kabul edilecek olursa, prensip olarak her durumun iki taraftan biri için kazançla mı yoksa berabere mi sonuçlanacağını tayin etmek mümkündür. Ayrıca, her oyuncu için «optimal bir saf strateji», yani kendisine, rakibin yaptığı hamleler ne olursa olsun, başlangıç pozisyonunun minimaks değerini garanti eden eksiksiz bir eylem planı vardır. Buna karşılık, poker bir «eksik enformasyon» oyunudur, çünkü kapalı kâğıtları görmeden kararlar almak gerekir. Genellikle «karışık stratejiler» veya ister istemez olasılığa dayalı bir tutum uygulamak gerekir (bazı durumlarda blöf zorunludur). Poker belki aynı zamanda teorik olarak bile kazancı garanti eden bir strateji olmadığını kanıtlar. Nitekim, ikiden çok oyuncu varsa, teori «kooperatif olmayan bir denge» öngörür ve bunda her oyuncunun stratejisi diğer oyuncular tarafından uygulanan stratejilere bağlıdır.