OSMANLI DEVLETİ’NİN ÇÖKÜŞ NEDENLERİ

Osmanlı Devleti kısa vakitte Selçuklu ve Bizans İmparatorluklarımın kalıtı üzerine yerleşerek süratle genişlemiş ve dağılmıştır. İsabetli bir siyaset, disiplinli ve kuvvetli bir silahlı güç örgütü, toleranslı bir dini anlayış, adaletli idare, Müslüman olmayanlara baskı yapma*ması içsel olarak kuvvetli bir devlet olmasına ortam hazırlamıştır. Toprak rejimi ve idare örgütü da muasır anlayışa uyarlanmış, sağlam temellere otur*tulmuştur.



Osmanlı Devleti’nin bu ideal sistemi 17. asırdan itibaren çökmeye başladı. Bu çöküş diğer devletlerde olduğu gibi ansızın olmadı. Yavaş yavaş başlayan du*raklamaII.Viyana abluka etmesiyle gerileme devrini başlatmıştır. Bu mağlubiyetler karşısında ilk askeri ısla*hatlar yapıldıysa da beklenen neticesi vermemiştir. Bu ıslahatlar 19. asırda daha belirli ve yaygın ol*masına karşın Osmanlı İmparatorluğunu batmaktan kurtaramam ıstı r. Bütün gayretlere rağmen devletin yı*kılmasında tesirli olan etmenleri iç ve dış nedenler ola*rak iki bölümde değerlendirebiliriz.
I -İç Nedenler:
Osmanlı İmparatorluğunun bünyesinde ve yönetimsel örgütünde olan aksaklıklar, hatalar ve çağdaş hayatın icaplarına uyulmaması gerileyiş ve çöküşünde en ehemmiyetli etkenleri oluşturmaktadır. Mer*kezi otoritenin bozulması, ordu ve donanmanın daha önceki gücünü yitirmesi, Avrupa’daki gelişmelerin izle*memesi, eğitim ve öğretimin bozulması, medresele*rin ehemmiyetini yitirmesi, pozitif bilimlere olan alakanın azal*ması, toprak sisteminin bozulması, askeri alanda yapılan yeniliklerin yeterli olmaması ve halkın yönlen-dirilmemesi dağılmanın hızlanmasında tesirli olan iç nedenlerdendir.
II– Dış Nedenler:
Osmanlı Devleti’nin hem doğuda hem de batıda genişlemesi neticesi kuvvetli düşman devletleri ile karşı karşıya gelinmiştir. Avrupa’nın siyasal alanda ve dü*şünce alanında büyük gelişmeler gösterdiği senelerde Osmanlı Devletinde buna karşılık duraklama başla*mıştır. Osmanlı Devleti Avrupa’daki ehemmiyetli gelişme*lerden uzak kaldığından 17. asırdan itibaren zayıfla*yarak 20. asır başlarına kadar Avrupalı devletlerin karşılıklı rekabetleri neticesi yaşayabilmişti.
Rusya’nın dağılmacı siyaseti, boğazları ele geçir*mek istemesi Osmanlı Devleti’ni sonu gelmez savaş*lara itmiştir. Bu savaşlar Osmanlı Devleti’ni hem parasal hem de içsel olarak hırpalamıştır. Son olarak girişilen I. Dünya Savaşında ise Osmanlı Devleti tari*hi düşmanları karşısında bir varlık gösteremeyerek yıkılmıştır.
Ancak tarihimizin bütün dönemlerinde duraklama*ya, gerilemeye ve çöküşe devamlı çözüm bulma gay*retleri varolmuştur.
OSMANLI DEVLETİ’Nİ KURTARMA GAYRETLERİ

19. asır bütün istikametleriyle Osmanlı Devleti’nin ka*der dönemi olmuştur. Artık müesseseleriyle beraber yıkılı*şa doğru gidişi gözlenebilmektedir. Bu vaziyet devlet adamlarını ve aydınları harekete geçirmiştir. Böylelikle hayatımızı etkileyen bütün alanlarda ıslahat hareket*lerine girişilmiştir.
Islahat hareketleri, batı dünyasının üstünlüğünü görmemizden itibaren daha düzenli olarak askeri alanda 18. asırda yapılmaya başlandı.
II. Mahmut en ehemmiyetli bir ıslahat olarak Yeniçeri Ocağı’nı kaldırmış, böylelikle merkezi otoriteyi kurmayı amaçlamıştır. Yalnızca askeri alandaki ıslahatların ye*terli olmadığını anlayan II. Mahmut sivil yönetimsel müessese*larda da ıslahat yapmaya başladı. Bu sivil alandaki ıslahat hareketi Tanzimat Fermanıyla doruk noktaya erişti. Tanzimat yeni bazı prensipler getirmiş ba*tılılaşmayı sistemleştirmiştir. Osmanlı toplumunun is*teğinden doğmadığı için, Tanzimat Fermanı bekle*nen neticesi vermemiş, aksine daha kötü sonuçlar doğurmuştur.
Tanzimat Fermanını Meşrutiyetin duyurusu izlemiştir. Tanzimat Fermanı hürriyet ve demokrasi hareketle*rinde bir canlanma alana getirmiş, Yasa-i Esasi duyuru edilmiştir. Osmanlı toplumunun hak ve hürriyetle*ri yasayla teminat altına alınmıştır. Türk politik ha*yatında öncelikle halk, padişah yanında idareye ka*tılmıştır. Bu çok ehemmiyetli bir ilerlemedir. Yalnız Osmanlı toplumunda beklenen kaynaşmayı sağlaya*mamış, kısa vakitte Mebuslar Meclisi milliyetler mücadelesine sahne olmuştur. Bu istikametiyle Mebuslar Meclisinin yarar getirmeyeceğine inanan II. Abdülhamit (1876-1909) Meşrutiyet Dönemine bitirmiştir.
I. Meşrutiyet, devletin hudutları içinde yaşayan top*lumun kaynaşmasını sağlayamamış, buna karşılık, kimi yeni fikirlerin olgunlaşmasını ve gelişmesini sağ*lamıştır.
Yeni fikirlerin oluşması ilk defa yönetimi tenkit eden bir grubun doğmasına kapı araladı. Bu grup kısa vakit*da bir muhalefet partisine dönüşmüştür. Bu parti geniş tabanlı olarak örgütlenen daha çok subayların kontrolündeki İttihat ve Terakki Partisidir.
İttihat ve Terakki ’nin ülke içinde ve dışında tesirli bir şekilde başlattığı muhalefet çalışmaları Meşrutiyetin yine (1908) duyuru edilmesine kapı aralamıştır.
II. Meşrutiyet bazı değişikliklerle eski yapıyı devam ettirmiştir. Bilhassa dış baskıların artması sıkıntılara ve partiler arası mücadelelere kapı aralamıştır. Bun*dan dolayıII.Meşrutiyet demokratik bir ortamın geliş*mesinde ehemmiyetli bir hisseye sahip bir dönem olup dü*şünce akımlarına ortam hazırlamıştır.